Li Girê Spî Ermenî hatin revandin, milkên wan hatin talankirin û dêrên wan hatin hilweşandin. Bi dehan Êzidî jî li ser destê Artêşa Tirk û çeteyên wê (DAIŞ û El-Nusra) hatin kuştin û gundên wan hatin şewitandin. Li Til Temirê jî 35 gundên Asûriyan hatin wêrankirin û şewitandin, bi dehan Xiristiyan hatin kuştin û 250 kes jî hatin revandin.
Êrîşên li ser Efrînê û binpêkirinên ku li wir têne kirin, di dîrokê de hovîntirîn sûcên şer in. Nemaze zêdeyî 30 rêxistinên Îslamî, selefî û netewperest ên ku di lîsteya terorê ya cîhanê de hatine rêzkirin bi hemû hêz û enerjiya xwe êrîşî gelê sivîl dikin. Hemû ol û baweriyên herêmê ji sûcên şer bê par neman.
Dewleta Tirk bi desteka rêxistinên ku tevahiya cîhanê wan wekterorîst dibîne, karîbû wêneyê civakî û çandî yê gelê Sûriyê li gelek deveran reş bike. Ew hîna jî hewldanan dike da ku herêmên din jî di vê guhertinê re derbas bike. Di vê dosyayê de em ê balê bikişînin ser herêma "Keseb" a li berava Sûriyê û parêzgeha Idlibê ku her du jî dikevin ser sînorê Tirkiyê. Her wiha mezintirîn sûcên şer ku Tirkiye û çeteyên xwe li dijî civakên oldar pêk anîne, eşkere bikin.
Di ser dagirkirina Efrînê re salek derbas bû. Rapor û çavdêriyên der bare rewşa Efrînê de behsa gelek binpêkirinên mirovî dikin.
Di çend salên dawîn ên aloziya Sûriyê de, êdî berjewendiyên hêzên ku destwerdana Sûriyê kirine, dijberî hev tên. Êdî rejîm bû girêdayî Rûsya û Îranê, muxalefet jî bû alava di destê Tirkiyê de û Tirkiye jî ji bo berjewendiyên xwe bi kar tîne. Lê tenê gelên Bakur û Rojhilatê Sûriyê herêmên xwe rizgar kirin û terora ku bûbû belaya serê cîhanê, têk birin.
Heft salên dijwar ne li gorî daxwazên welatiyên Sûriyê derbas bûn, niha dê saleke din lê zêde bibe. Gelê Sûriyê di nava van salan de bû qurbanê siyasetên qirêj û berjewendiyên hêzên herêmî û cîhanî.
DAIŞ`a ku dijberên xwe ser jê dikirin û erebeyên bombekirî diteqandin, dengûbasên wê pir bi lez belav bûn, lewma gelek hêzên navdewletî şaneyên xwe xistin nava DAIŞ`ê û ji bo armancên xwe bi kar anîn. Di serî de Tirkiyê berê DAIŞ`ê da herêmên Kurdan ên li Sûriye û Iraqê û komkujiyên hovane pêk anîn.
Dema ku Ebû Bekir El-Bexdadî bû serokê DAIŞ`ê kesî ew nas nedikir, lê wî sûd ji rewş û şoreşên li herêmê rû dan, wergirt. Her wiha ji piştgiriya Qeter û Tirkiyê sûd wergirt û pere û çekên pêwîst bi dest xistin û ji Iraqê ber bi Sûriyê ve çû.
DAIŞ li Iraqê ji malzaroka rêxistina El-Qaîde derket, sûd ji rewşên aloz ên herêmê, destwerdana Amerîkayê ya Iraqê û nakokiyên mezhebî ku hin hêzên herêmê geş dikirin, wergirt. Di gelek pêvajoyan re derbas bû, gelek kesên ku endamên El-Qaîdeyê bûn û li Afganistanê şer kiribû, bûne fermandarên wê heta ku fermandarî kete destê Ebû Bekir El-Bexdadî.
Tirkiyê der barê Minbicê de lihevhatina ku li baregeha Încîrlîkê pêk hatibû, binpê kir, anku lihevhatina navdewletî ya der barê pêşeroja bajêr û rêveberiya wê de binpê kir. Ji aliyê xwe ve Meclisa Leşkerî ya Minbicê û Hêzên Sûriya Demokratîk li gorî lihevhatin û hevpeymanên di navbera hêzên hevpeymanê û Tirkiyê de tev geriyan.
143 hezar koçberên li bajarê Minbicê ditirsin ku ger artêşa Tirk a dagirker êrîş bike, wê careke din koçber bibin. Koçberan da zanîn ku armanca dewleta Tirk têkbirina ewlehî û îstiqrara herêmê ye.
Tirkiyê gelek hêviyên xwe li ser ketina Kobanê ava kiribûn. Hemû hewldanên xwe kirin da ku Kobanê bikeve, lê piştî ku YPG’ê ala xwe li girê herî bilind ê bajêr hilda, her tişt guhertî û xewnên Tirkiyê jî winda bûn.
Dagirkeriya Tirkiyê li Efrînê bi sedan welatî kuştin, nêzî 3 hezar jî revandin. Çarenûsa 850 kesan ji wan ne diyar e. Berhemên çandiniyê yên zeytûn û tirî dizîn, jin revandin û dest avêtin wan. Dest avêtin milkên welatiyan û koçber kirin, demografyaya herêmê guhertin û çete û malbatên wan anîn herêmê.
Gelê Kurd di hemû pêvajoyên dîrokê de li ber xwe daye û serê xwe li hember dagirkeran netewandiye. Ev dîroka berxwedanê ya gelê Kurd li Efrînê dîsa dubare bû. Gelên herêmê 58 rojan li dijî dagirkeran li ber xwe da û navê vê berxwedanê bû “Berxwedana Serdemê”.
Efrînê di pêvajoya aloziya Sûriyê de pêşwaziya zêdetirî 300 hezar koçberên ji tevahiya herêmên Sûriyê kir. Rêveberiya Xweser hemû pêdiviyên jiyanê pêşkêşî wan kirin û di nava welatiyên herêmê de di bin banê biratiya gelan û neteweya demokratîk de bi aramî dijiyan. Lê ev tişt li xweşiya dagirkeriya Tirkiyê neçû û bajar kir cihê trajediyeke mirovî.
Tirkan bi her hinceteke desthilatdariya xwe, dema ku welat dagir dikirin, li dijî gelan kiryarên hovane kirin û welat parçe kirin. Dîroka dewleta Osmanî tijî rûpelên reş ên komkujî û qirkirina li djî gelên herêmê bû, bi hemû şêweyên qirkirinê xwestin gelên herêmê ji warên wan derxin, her wekî li Iraqê kirin.
Bajarên pîroz ên misilmanan ji destê zilm û zor û binpêkirinên Osmaniyan xilas nebûn. Niştecihên bajarê Medîneya pîroz li ser destê Osmaniyan ber bi Şam, Tirkiye û Belqanê ve hatin koçberkirin. Di dema seferberiyê de jî Osmaniyan demografyaya Medîneyê guherand, tiştên di koçka pêxemberiyê de, Cewhera Elkewkeb Eldurî, sermilka pêxember û Qurana Osman Bîn Efan dizîn.
Tevî ku dîroka bavikên wan ên Osmanî dîroka komkujî, kuştin û talanê ye jî, lê dîsa Erdogan her dem dibêje û dubare dike ku ew neviyê Osmaniyan e, da ku projeyên xwe yên li herêmê pêk bîne.
