DOSYA

Nirxê lîreya Sûriyê li hember pereyên biyanî bi taybet li hember dolar dadikeve. Bi her daketina nirxa lîreya Sûriyê re buhayên madeyên xwarinê li herêmên di bin serweriya hikumeta Şamê de bilind dibin.

Welatiyên li herêmên di bin serweriya hikumeta Şamê de êdî fêrî dîtina taborên li pêşiya firinan û stasyonên sotemeniyê bûne. Ev tabor êdî gihaştine kolanan û gel mesafeyên dirêj bi meşê qut dike. Bi kûrbûna aloziya sotemniyê re, kolanên Şamê ku tevger lê zêde bû êdî nîv vala bûne.

Her çend li dijî şovenîzma neteweya serdest û nirxên kapîtalîzmê yên belav dikirin hewldaneke lêgerînê ya ji nû ve li civaka xwe hebû jî ekolên neteweyî û yên çepgir ên heyî di wê hêzê de nebûn ku normên jiyana kapîtalîst li dawiyê bihêlin û bikarin bigihîjin hedefa xwe ya rastîn.

“Mesele ne ew e ku ez li wî bajarî, li wî gundî, li wê axê ji dayik bûme. Gel wek rojbûna xwe dibîne, wek ronesansa xwe dibîne û wek rojbûna xwe pîroz dike.”

Di hefteya borî de peyamên aramiyê yên ji aliyê rayedarên dewleta Tirk ve yên têkildarî gelek dosyayên li herêmê bi taybet têkiliya bi Misirê re rojeva dezgehên çapemeniyê bûn, ew yek piştî çend salan ji nakokiyan û hewldana Tirkiyê ya berfihrekirin û serweriyê ve pêk hat. Çi hate guhertin, gelo dewleta Tirk dev ji projeya xwe li herêmê berda?

Ji destpêka aloziya Lîbyayê û dewleta Tirk dixwaze vî bajarê tijî çavkaniyên enerjiyê bixe bin serweriya xwe de. Her wiha sûdê jê bigre ku Rojhilata Navîn destekê bide wê û vî welatî weke destpêkirina ber bi Afrîqiyayê ve bikar bîne da ku bixe bin serweriya xwe de. 

Dewleta Tirk ji bo kontrolkirina rêyên veguhastinên ên deryayî û bi taybetî tengava Bab El-Mendêb, dorpêçkirina Kendava Erebî û bicihbûna li Afrîkayê, destekê dide koma Îxwan Muslimîn û dixwaze li Yemenê serwer be. Ji bo wê armancê, mezintirîn baregehên xwe yên li derve ku li Somalê ye, bi kar tîne.

Dewleta Tirk di salên borî de pêla Bihara Gelan ji bo berfirehkirina hegemoniya xwe bi kar anî. Ji bo wê yekê, komên îslama siyasî û Îxwan Muslimîn wekî amûr bi kar anîn. Tûnis jî yek ji wan welatan bû ku dewleta Tirk destwerdan lê kir.

Ji dema ku AKP hatiye ser desthilata Tirkiyê ve, dest li welatên Afrîkayê yên xizan, bi taybetî li Somalê werdide. Di wê yekê de stratejî û mekaznîzmeyên cuda bi kar tîne û armanc dike ku Somalê di aliyê leşkerî, aborî û xizmetgûzarî de kontrol bike.

Roj bi roj gelên Rojhilata Navîn û bakurê Afrîkayê dibînin ku mudaxeleyên dewleta Tirk li dijî ewlekariya neteweyî ya dewletên herêmê û welatên Ereban e. Ji ber ku xwedî projeyên dagirkirinê ye û dixwaze herêmê li serdema Osmaniyan vegerîne.

Lêkolînerên Karûbarên Komên Tundraw diyar kir ku berdewama nakokiyên navneteweyî li Sûriyê û hebûna AKP'ê li Tirkiyê sedemên sereke yên mayîna xeteriya DAIŞ'ê ye ya ku ev du sal in di aliyê erdîngariyê de li Baxozê bi bin ketiye.

Dewleta Tirk ji dema dagirkirina Efrînê ve sûc û siyasetên xwe yên bi armanca çewisandina nasname û rastî û qirkirina çanda herêmê, da ku hebûna kurdan qir bike, didomîne.